Yavaş Dükkan Üretici Ağı Çalışma Biçimi ve Kriterleri
Yavaş Dükkan, Doğa Derneği ve Seferihisar Doğa Okulu’nun çalışmalarını desteklemek amacıyla kurulmuştur. Doğanın ve doğa kültürünün yaşaması için çalışır. Bu amaçla, başta gıda olmak üzere temel ihtiyaç ürünlerini temin etmektedir. Bu ürünler, hem tehlike altında olan türleri ve/veya ekosistemleri hem de doğa kültürünü destekleyen üretimler arasından seçilmektedir.
Aralarında Doğa Derneği ve Seferihisar Doğa Okulu uzmanları ve gönüllülerinin de bulunduğu bir ekip halinde çalışmaktadır. Bu ekip, ürünlerin ve üreticilerin bulunması, biyoçeşitlilik ve/veya ekosistemlerle olan etkileşiminin belirlenmesi, denetlenmesi ve izlenmesi çalışmalarını gerçekleştirir. Aynı zamanda Yavaş Dükkan ürünlerinin üreticileriyle ve paydaşlarıyla aktif olarak iletişim halindedir.
Yavaş Dükkan Ürün Kriterleri
Yavaş Dükkan’da yer alan ürünler aşağıdaki özelliklerden en az birini sağlayacak şekilde seçilir.
- Bir Önemli Doğa Alanı içinde üretilmesi,
- Bir Kadim Üretim Havzası’nda üretilmesi,
- Doğa Derneği çalışmalarını desteklemesi,
- Doğa kültürünü devam ettiren bir yöntemle üretilmesi,
- Doğa kültürünü yaşatan bir topluluk tarafından üretilmesi.
Ürünün kendisinin ve varsa hammaddesinin sağlaması gereken kriterler;
- Doğanın hakları gözetilerek Anadolu’nun kurda kuşa aşa prensibiyle üretilmesi,
- Doğa dostu üretim yöntemleriyle üretilmesi (üretim yerinin hazırlanması ve üretim sırasında ekosistemlerin ve bitki örtüsünün bütünlüğünün korunması, alanda bulunan canlıların yaşam döngüsüne müdahale edilmemesi hatta destekliyor olması gibi),
- Bulunduğu coğrafyadaki biyolojik çeşitliliği destekleyen yöntemlerlerle üretilmesi (Örneğin akbabaların yaşam döngüsünü destekleyen tiftik keçiciliği, sürüngenlere yuva sağlayan tarla duvarları, kuşlara yem ve yuva ortamı sağlayan tarla içi veya kenarında ağaç ve çalı bırakma gibi),
- Bölgedeki su, toprak ve hava döngüsüne olumsuz etkileri olmayan yöntemlerle üretilmesi (tercihen yağmur hasadı yöntemiyle, toprağı ve kalitesini koruyarak, anız yakmak gibi zararlı faaliyetlerin olmaması gibi),
- Bölgenin coğrafi ve iklim koşulları ile bölgedeki ekosistemlerle uyumlu üretim yöntemleriyle üretilmesi,
- Yerel ve köy çeşitleri olan, en az bir kuşaktır aktarılan tohumların kullanılması. Tohum veya fidanlarda geleneksel ıslah yöntemleri kullanılması (GDO, hibritleşme, mutasyon ıslahı vs kullanılmamış olması),
- Yöreye özgü olan çeşitlerden biri olması,
- Ürünü yetiştirmek, büyütmek veya korumak için herhangi bir kimyasal madde (böcek zehiri, ot zehiri, sentetik gübre vs) kullanılmaması,
- Ürünün ömrünü uzatmak için sentetik koruyucu maddelerin kullanılmaması,
- Ürünün depolama ve saklama şartlarının sağlık ve hijyen koşullarına uygun olması.
- Doğadan toplanan ürünlerin her türlü kirlilikten (hava, su, toprak) uzak bölgelerden ve bitkinin ve ekosisteminin devamlılığını koruyacak şekilde toplanması.
İstisnai Durumlar
- Anadolu’da pek çok canlı türünün nesli tükenmekte, hassas ekosistemler ve pek çok doğa kültürü uygulaması yok olmaktadır. Nesli tehlikede olan bir türü yaşatmak, hassas bir ekosistemi korumak veya yok olan bir doğa kültürü üretimini korumaya katkı koyan ürünler bazı durumlarda yukarıdaki kriterleri tam olarak sağlayamayabilir. Böyle durumlarda Yavaş Dükkan kriterlerinin zamanla karşılanması hedeflenir ve üreticilerle bu amaçla bir ilişki başlatılır. Bu durum şeffaf bir şekilde ürün bilgileri arasında paylaşılır.
- Yavaş Dükkan, Doğa Derneği’nin bir doğa koruma projesidir ve derneğin çalışmalarına finans kaynağı oluşturmaktadır. Bu nedenle, Yavaş Dükkan kriterlerine tam olarak uymayan ancak doğa koruma çalışmalarında farkındalık yaratan rozet, çanta, tişört gibi ürünler de satılabilmektedir. Doğayla uyumlu şekilde üretilmiş seçenekler tercih edilmektedir.
Üretici Ağı Çalışma Biçimi
Yavaş Dükkan, ürünlerini ve/veya hammaddelerini üreten üreticilerden oluşan bir ağdır. Üretici ağının çalışma yöntemleri:
- Üretici ağındaki bir üreticiden yalnızca kendi ürettiği ürünler alınır.
- Üreticinin kendi ürünlerinin yeterli gelmemesi halinde tavsiye edeceği yeni bir üreticinin bu ağa dahil olması için çalışmalar başlatılır.
- Üretici, üretimlerin her aşaması hakkında Yavaş Dükkan ekibine bilgi sağlar.
- Üretici, ürünleri ve yöntemlerinin belirli aralıklarda izlenmesi ve denetlenmesini kabul eder.
- Üretici, ürünü için başka birinden hammadde temin ediyorsa, bu hammaddenin YD kriterlerine uygunluğu incelenir ve üreticisinin de Yavaş Dükkan üretici ağına dahil olması için çalışmalar başlatılabilir.
- İşlenen bir ürünün yalnızca hammadde üreticisinin tanındığı bir durumda, bu üreticiden alınan ürünün, üretici ağında olan ve/veya olabilecek bir işletmede işlenmesi için önayak olunur.
- Bu ağa dahil olması istenen ancak YD kriterlerini tam olarak sağlamayan bir üreticinin bu kriterleri sağlar duruma gelebilmesi için üreticiye destek olunur.
- Üretici ağı içerisindeki üreticilerin birbiri arasında iletişim kurmaları konusunda YD ekibi önayak olur. Üretici ağı buluşmaları düzenler.
- Ağdaki üreticilerin ürünlerinin tamamını satabilmesi için farklı satış kanalları bulması konusunda YD ekibi üreticilere destek olur.
YD kriterlerini tam olarak sağlamayan ancak tehlike altındaki bir türü, ekosistemi veya doğa kültürü örneğini koruyan ürünlerin üreticileriyle uzun soluklu bir çalışma başlatılır. YD kriterlerine uygun üretimlere dönüşmesi için çalışılır. Kriterleri sağlama sürecinde üreticinin maddi zarara uğramaması için çözümler geliştirilir. Tüm bu süreç şeffaf bir şekilde YD paydaşlarıyla paylaşılır.
